ڈاکٹر منظور اعجاز: پنجابی ادب دا مہان تارا ٹُٹ گیا

ڈاکٹر منظور اعجاز، اک مہان پنجابی شاعر، ڈرامہ نگار، دانشور، ادبی نقاد تے سکالر، 30 مارچ 2025 نوں امریکی ریاست ورجینیا وچ وفات پا گئے۔ اوہ 1950 وچ ساہیوال وچ پیدا ہوئیاں، فیر لہور وچ جوانی لنگی تے اپنی پوری زندگی پنجابی کلاسیکی ادب دے فروغ، تنقیدی سوچ دی ترویج تے تعلیم تے عوامی مکالمے ذریعے سماج دی بہتری لئی وقف کر دتی۔
روزنامہ ڈان دے امریکہ وچ کارسپانڈنٹ انور اقبال ہوراں ددیا کہ دو دن پہلے اوس نے ڈاکٹر صاحب نوں اہنے جات افطار تے سدیا سی پر اوہ نہ آسکے کیونکہ ہُن ٹُرنا پھرنا مشکل ہو گیا سی۔ ڈاک منظور اعجاز بچپن وچ پول توں دا شکار ہوئے سن پر فیر وی اوہناں نے بہت اوکھے کم کیتے۔
ڈاکٹر منظور اعجاز نے بائیں بازو دے اک مفکر دے طور تے کمزور طبقیاں لئی وی آواز بلند کیتی۔ اوہ بائیں بازو دیاں تنظیماں نال جڑے ہوئے سن۔ پنجاب یونیورسٹی لاہور وچ فلسفہ دے طالب علم طور اُوہ نیشنل اسٹوڈنٹس آرگنائزیشن (این ایس او) دے رکن سن، جو بائیں بازو دیاں سرگرمیاں لئی مشہور سی۔
اوہنے دے لاہور دے پروفیسر عزیز الحق، پروفیسر عزیزالدین تے نجم حسین سید ورگے مشہور مارکسی دانشوراں ورگے نال قریبی تعلقات سن۔ 1978 وچ امریکہ جان توں بعد، ڈاکٹر اعجاز نے سیاسی طور تے اپنی سرگرمیاں دا تسلسل برقرار رکھیا تے “کمیٹی فار ڈیموکریسی اینڈ جسٹس” وچ شمولیت اختیار کیتی، جو پاکستان وچ ضیاء دی فوجی حکومت دے خلاف اک مخالف گروپ سی۔
ڈاکٹر منظور اعجاز پنجابی ویب سائٹ وچار ڈاٹ کام نال وابستہ سن، جیہڑی اوہناں نے پنجابی ادب تے ثقافت نوں فروغ دین لئی قائم کیتی۔ انہاں دا تعلق اکیڈمی آف پنجابی ان نارتھ امریکہ (APNA) نال وی سی، جیہڑی پنجابی دے ادبی ورثے تے ثقافتی حوالے نال کم کردی اے۔
ڈاکٹر منصور اعجاز دی وفات نہ صرف اوہناں دے دوستاں دا نقصان اے بلکہ علمی تے ادبی دنیا لئی وی اک وڈا صدمہ اے۔ اک نامور پنجابی دانشور، نقاد تے عالم ہون دے ناطے، ڈاکٹر اعجاز اپنی پوری زندگی پنجابی ادب، ثقافت تے سیاسی سوچ دے مطالعے تے فروغ نوں وقف کر دتی۔
اوہناں وچ تاریخی گہرائی نوں موجودہ دور نال جوڑن دی اعلیٰ کوالٹی سی، جیہڑی اوہدی تحریر نوں بیک وقت روشنی بخشدی تے انقلابی بناندی۔
لہور توں امریکہ تیکر اوہناں نے اپنی تعلیمی جستجو نوں اک بےمثال لگن نال جاری رکھیا۔ پنجاب یونیورسٹی توں سیاسیات وچ ڈاکٹریٹ حاصل کرن دے بعد، اوہدی تحقیق جنوبی ایشیا دی سیاست، اقتداری ڈھانچیاں تے ثقافتی پہچان نوں نواں رخ دین والی بنی۔
ڈاکٹر منظور اعجاز دی تنقیدی تحریراں ہمیشہ رائج بیانیے نوں چیلنج کر دیاں رہیاں، جس کرکے اوہ اک بہادر تے بعض اوقات متنازعہ آواز وی سمجھے جاندے سن۔ بائیں بازو دی سوچ دے نال تعلق دی وجہ نال اوہناں نے پنجابی دی تحریک نوں فاشسٹ قوم پرستی دے زہر توں بچائے رکھیا۔
اک استاد ہون دے ناطے، ڈاکٹر اعجاز نے بے شمار طالب علماں نوں رہنمائی دتی تے انہاں وچ تحقیقی سوچ پیدا کیتی۔ میرے لئی اوہ اک دانشور ہی نئیں، اک مہربان مینٹور (mentor) وی سن۔ اوہدی وارث شاہ دی ہیر تے شاہ حسین دے کلام اُتے لیکچرز آج وی میرے ذہن وچ گونج رہے نیں۔
ساڈّے صحافی دوست واجد علی سید نے اوہناں دے نال کئی پنجابی مکالمے تے پنجابی شاعراں اُتّے تنقیدی گل بات وی ریکارڈ کیتی۔ ڈاکٹر منظور اعجاز دی علم دوستی تے سچ دی تلاش دی روایت ہمیشہ قائم رہے گی۔
(ایس تحریر نوں تھوڑا جیا تبدیل کیتا گیا اے۔)